Gözaltına Alınan Kişinin Hakları Nelerdir?

Gözaltına Alınan Kişinin Hakları Nelerdir? CMK’ya Göre Gözaltı Süreci ve Hukuki Güvenceler

Bir kişinin gözaltına alınması, toplumda ciddi tedirginlik yaratan, çoğu zaman mağduriyet doğuran bir durumdur. Ancak gözaltı bir cezalandırma değil, soruşturma amaçlı geçici bir tedbirdir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) hem gözaltı süresini hem de bu süreçte kişilerin sahip olduğu hakları açıkça düzenlemiştir.

Bu makalede, gözaltı kararı nasıl alınır, süresi ne kadardır, gözaltındaki birey ve yakınları hangi haklara sahiptir, bu haklar ihlal edilirse ne yapılmalıdır sorularına yanıt verilecektir.
İstanbul Beşiktaş bölgesinde hizmet veren avukat Merve Karagöz olarak, bu süreçte bireylerin yasal haklarının korunmasına dair pratik bilgileri sizlerle paylaşıyoruz.

1. Gözaltı Nedir? Hangi Hallerde Uygulanabilir?

Gözaltı, suç işlendiği şüphesi altında bulunan kişinin, delillerin toplanması veya kaçma ihtimali nedeniyle geçici olarak özgürlüğünden yoksun bırakılmasıdır.

CMK m.90-94’e Göre Gözaltı Şartları:
• Suçüstü yakalanma
• Soruşturma kapsamında hakkında kuvvetli suç şüphesi bulunan kişi
• Yakalama kararı sonrası kişiye ulaşılamaması

2. Gözaltı Süresi Ne Kadardır?

Bireysel suçlarda:
• En fazla 24 saat (savcılık onayıyla 1 defaya mahsus 24 saat uzatılabilir)

Toplu suçlarda (örgütlü suç, toplumsal olaylar):
• 4 güne kadar uzatılabilir
• Her uzatma savcılık denetimi altındadır.

Çocuklar ve kadınlar:
• Özel koruma tedbirleri ve süre kısıtlamaları vardır.

3. Gözaltındaki Kişinin Hakları Nelerdir?

3.1. Avukat Talep Etme Hakkı
• Her bireyin ifadesi alınmadan önce avukata erişim hakkı vardır.
• Şüpheli, susma hakkını kullanabilir ve yalnızca avukatıyla birlikte ifade verebilir.

3.2. Yakınlarına Haber Verilmesini Talep Etme
• Gözaltındaki kişi, bir yakınının durumdan haberdar edilmesini isteyebilir.
• Bu hak soruşturmanın gizliliği gerekçesiyle sınırlandırılamaz.

3.3. Sağlık Kontrolü
• Gözaltına alınmadan önce ve sonra sağlık kontrolü yapılmalıdır.
• Bu hem işkence/kötü muamele iddialarının önüne geçmek hem de kişinin durumu tespit etmek içindir.

3.4. Dosya İçeriğine Erişim
• Avukat, soruşturma gizliliği kararı yoksa dosya içeriğini görebilir.
• Bu hak özellikle savunma stratejisinin hazırlanması için kritiktir.

3.5. Tercüman Hakkı
• Yabancı uyruklu kişiler, ifadesi sırasında anadilinde tercüman talep edebilir.

4. Gözaltı Sırasında Hak İhlali Olursa Ne Yapılmalı?

Eren Karagöz Hukuk Bürosu kurucularından avukat Merve Karagöz olarak, hak ihlali şüphesinde müvekkillerimize aşağıdaki yolları izletiyoruz:
• Derhal Cumhuriyet Savcılığı’na başvuru
• Baro aracılığıyla görevlendirilmiş avukat talebi
• Sağlık raporu ve işkence/kötü muamele şikâyetleri için Adli Tıp Kurumu süreci
• Hukuka aykırı gözaltı kararı için tazminat davası açma

5. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorular

“Avukatsız ifade vermek zorunda mıyım?”
• Hayır. Susma hakkınız var. Avukatsız ifade vermeye zorlanamazsınız.

“Gözaltındaki kişiye ne zaman ulaşabilirim?”
• Kişi ifade vermeden önce bir yakınına haber verilir. Ancak sürecin hızla işlemesi için avukat aracılığıyla müdahale edilmesi en sağlıklı yoldur.

“İfade vermeden önce dosyaya bakabilir miyiz?”
• Savcılık gizlilik kararı getirmediyse, avukat dosyayı görebilir ve inceleyebilir.

6. Sonuç: Gözaltı Bir Ceza Değil, Süreci Yöneten Geçici Bir Tedbirdir

Gözaltı süreci, ceza muhakemesinin en kritik aşamalarından biridir. Bu süreçte hakların bilinmemesi telafisi zor mağduriyetlere yol açabilir. Bu nedenle, gözaltına alınan kişinin hem kendisi hem ailesi hem de avukatı bu haklara tam anlamıyla hâkim olmalıdır.

İstanbul Beşiktaş bölgesinde en iyi ceza avukatı olarak, Eren Karagöz Hukuk Bürosu bu süreçte hızlı erişim, güçlü savunma ve kapsamlı hak takibi ile müvekkillerine destek olmaktadır.