Boşanma Davalarında Delil Tespiti Davası: Süreç, Şartlar ve Hukuki Değerlendirme

Boşanma Davalarında Delil Tespiti Davası: Süreç, Şartlar ve Hukuki Değerlendirme

Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde, delillerin varlığı ve hukuka uygun yollarla elde edilmesi, adil yargılanma hakkının temel taşlarından biridir. Boşanma davaları gibi kişisel ve özel nitelik taşıyan davalarda, delillerin elde edilmesi hem teknik hem de etik bakımdan hassasiyet gerektirir. İşte bu noktada Türk Hukuku’nda “delil tespiti” kurumu önemli bir araç olarak karşımıza çıkar. Özellikle boşanma davalarında taraflar, delillerin zamanla kaybolabileceği ya da değiştirilebileceği endişesiyle mahkemeye başvurarak delil tespiti talep edebilir.

Bu makalede, boşanma davalarında delil tespiti kurumunun ne olduğu, hangi şartlarda ve ne zaman talep edilebileceği, hangi tür delillere uygulanabileceği gibi konular detaylı şekilde incelenecektir.

1. Delil Tespiti Davası Nedir?

1.1 Tanımı ve Hukuki Dayanağı

Delil tespiti, bir davada ileri sürülmesi muhtemel olan delillerin, esas dava açılmadan önce veya dava açıldıktan sonra tespiti amacıyla mahkemeye yapılan başvurudur. Bu başvuru ile amaçlanan, delilin zamanla yok olmasının veya elde edilmesinin imkânsız hâle gelmesinin önüne geçmektir.

Hukuki Dayanak:
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 400-405. maddeleri delil tespitine ilişkin esasları düzenler. HMK m. 400 şu şekildedir:

“Taraflardan her biri, görülmekte olan bir davada veya ileride açılacak bir davada kullanılmak üzere delil tespiti talep edebilir.”

2. Boşanma Davaları ve Delil Tespiti

2.1 Boşanma Sebeplerine Göre Delil İhtiyacı

Boşanma sebepleri Türk Medeni Kanunu’nda genel ve özel sebepler olarak ikiye ayrılır:
• Genel Sebep: Evlilik birliğinin temelden sarsılması (TMK m.166)
• Özel Sebepler: Zina (TMK m.161), hayata kast, kötü muamele (TMK m.162), terk (TMK m.164), akıl hastalığı (TMK m.165)

Özellikle özel boşanma sebepleri, ispat yükü açısından ciddi delil ihtiyacına neden olur. Örneğin:
• Zina iddiası varsa kamera kaydı, otel kayıtları, mesaj içerikleri
• Şiddet varsa doktor raporu, tanık beyanları, görüntüler
• Terk varsa adres değişiklik kayıtları, tanıklar, muhtarlık yazıları

Bu delillerin çoğu zamanla kaybolabileceğinden delil tespiti büyük önem kazanır.

2.2 Hangi Aşamada Delil Tespiti Talep Edilir?

a. Dava Açılmadan Önce

Delil tespiti en çok bu aşamada gündeme gelir. Çünkü delillerin kaybolma riski genellikle dava açılmadan önce ortaya çıkar. Örneğin;
• Eşin zina yaptığı otel kayıtlarına ulaşmak
• Cep telefonu ekranında yer alan mesajlaşmaları notere tespit ettirmek
• Güvenlik kamerası görüntülerinin silinmeden tespitini sağlamak

Bu tür taleplerle Aile Mahkemesi’ne başvurarak delil tespiti istenir.

b. Dava Açıldıktan Sonra

Delil tespiti davası, esas boşanma davası açıldıktan sonra da talep edilebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu delilin sonradan ortadan kaldırılma riski olması veya mahkemenin keşif yapamayacağı bir durumda bulunmasıdır.

3. Delil Tespiti Davasının Şartları

HMK m. 400’e göre delil tespiti için aranan şartlar şunlardır:

3.1 Davaya Etkili Olacak Bir Delilin Varlığı

Tespite konu edilecek delil, ileride açılacak davada hüküm verilmesine etkili olmalıdır. Varsayımsal ya da ilgisiz delillerin tespiti mümkün değildir.

3.2 Delilin Sonradan Elde Edilememesi veya Zorlaşması Riski

Eğer delil, zamanla ortadan kalkacak, yok olacak veya bozulacak nitelikteyse mahkeme delil tespitine karar verebilir.

Örnekler:
• Otel kayıtlarının sistemden silinme ihtimali
• Cep telefonu mesajlarının silinmesi
• Tanıkların yurtdışına çıkma ihtimali

3.3 Açılmış veya Açılacak Bir Davanın Mevcudiyeti

Delil tespiti istemek için illa ki bir davanın açılmış olması gerekmez. Ancak mahkemeye verilecek dilekçede, açılması planlanan davanın türü ve konusu açıkça belirtilmelidir.

4. Uygulamada Delil Tespiti Nasıl Talep Edilir?

4.1 Görevli ve Yetkili Mahkeme
• Görevli mahkeme: Aile Mahkemesi
• Yetkili mahkeme: Delilin bulunduğu yer mahkemesi veya esas davanın açılacağı yer mahkemesi

4.2 Delil Tespiti Dilekçesi

Delil tespiti için bir dilekçe hazırlanmalı ve aşağıdaki unsurlar bulunmalıdır:
• Tespit edilecek delilin açık tanımı
• Delilin davaya etkisi
• Delilin yok olma tehlikesi
• Açılacak dava türü ve konusu
• Talep edilen tespit yöntemi (bilirkişi, keşif, tanık dinlenmesi vb.)

5. Hangi Tür Deliller Tespit Edilebilir?

Boşanma davalarında delil tespitine konu olabilecek başlıca unsurlar şunlardır:

5.1 Teknik Deliller
• Kamera kayıtları (apartman, otel, restoran)
• WhatsApp veya SMS yazışmaları
• Arama kayıtları

Bu tür deliller için mahkemeden bilirkişi görevlendirilmesi talep edilebilir.

5.2 Tanık İfadeleri

Tanıkların beyanlarının gelecekte alınamayacağı öngörülüyorsa, mahkemece tanıkların delil tespiti kapsamında dinlenmesi mümkündür.

5.3 Noter veya İcra Müdürlüğü Kanalıyla Tespit

Bir mesajlaşma, e-posta veya sosyal medya içeriği için noter tespiti yoluna başvurulabilir. Bu, delilin mahkeme dışında da tespit edilebileceği anlamına gelir.

6. Delil Tespitinde Hukuka Aykırılık Sorunu

Boşanma davalarında delillerin elde edilme şekli de son derece önemlidir. Hukuka aykırı yollarla elde edilen deliller “hukuka aykırı delil” sayılır ve mahkeme tarafından dikkate alınmaz (AY m.38, HMK m.189).

Örnekler:
• Eşin haberi olmadan ses kaydı alınması
• Gizlice kamera yerleştirilmesi
• Mesajlaşmaların yasa dışı yolla elde edilmesi

Bu nedenle delil tespiti yapılırken mutlaka mahkeme aracılığıyla veya noter yoluyla işlem yapılmalıdır.

7. Uygulamada Örnek Yargı Kararları

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2015/21445 E., 2016/7894 K.

“Zina iddiasıyla açılan boşanma davasında, davacının iddiasını ispatlaması gereken delillerin otel kayıtları olduğu, bu kayıtların zamanla yok olabileceği dikkate alındığında, delil tespiti talebinin kabulü gerekir.”

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2013/11833 E., 2014/2410 K.

“Delil tespiti, sadece davadan önce değil, davanın her aşamasında yapılabilir. Ancak bu tespit, delilin gelecekte elde edilemeyeceği ihtimali üzerine kurulmalıdır.”

8. Sonuç

Boşanma davalarında delil tespiti davası, ispat yükünün büyük önem taşıdığı, zamanla kaybolabilecek verilerin tespitinin gerekli olduğu durumlarda vazgeçilmez bir yoldur. Özellikle zina, şiddet, terk gibi özel boşanma sebeplerinde delil tespiti davası, davanın kaderini belirleyebilir. Ancak delil tespiti sırasında hukuka aykırılıktan kaçınılmalı, her işlem mahkeme veya noter aracılığıyla gerçekleştirilmelidir.

Eren Karagöz Hukuk Bürosu olarak, İstanbul Beşiktaş bölgesinde hizmet veren ve boşanma hukuku alanında uzman Avukat Merve Karagöz tarafından, boşanma sürecinde delil toplama ve delil tespiti konularında profesyonel destek almanız mümkündür.